Hoe kun je als ouder van een kind met autisme het beste omgaan met corona-angst? Hoe praat je met je kind (of andere naaste) met autisme, wat kun je doen en wat is handig om te weten? In dit artikel vind je informatie, adviezen en tips, gebaseerd op informatie van deskundigen*.

1. Angst is normaal

Tijdens een pandemie, zoals de huidige uitbraak van het coronavirus, is het normaal dat kinderen en volwassenen zich bezorgd, angstig of gestresst voelen. De huidige situatie kan extra lastig zijn voor mensen die moeite hebben om te begrijpen wat er aan de hand is of moeite hebben met veranderingen. Daarnaast hoort angst bij de normale ontwikkeling van een kind.

Soms schrikken ouders van een angstig kind. Zeker als een kind heftig reageert vanuit deze angst, of claimend gedrag vertoont. Zo’n schrikreactie is niet altijd nodig. Het is heel normaal dat een kind soms angstig is, zeker in deze situatie. Kinderen hebben vaak heel goed door dat er iets aan de hand is. Meestal gaat de angst na een tijdje vanzelf over.

2. Herken de angst

Wees alert op tekenen van angst. Meestal weten ouders wel wanneer hun kind angstig is. Het kind is uit zijn doen, of vertoont ander gedrag dan normaal, bijvoorbeeld onrustiger zijn.

Signaleringsplannen kunnen behulpzaam zijn voor sommige kinderen of (jong)volwassenen met autisme om vroege signalen van ontregeling op te merken. Pas indien nodig het signaleringsplan aan zodat deze bruikbaar blijft in de huidige situatie.

Mogelijke signalen van stress, spanning of angst zijn:

• lichamelijke klachten, zoals vermoeidheid, hoofdpijn, trillen, verlies of toename van eetlust of pijn. Let op: Als deze niet gepaard gaan met koorts en/of een droge hoest, dan zijn deze klachten niet te wijten aan corona;
• (meer) huilen, somberheid, moedeloosheid;
• (toename van) irritatie, boosheid, woede, agressie;
• piekeren;
• slecht slapen, nachtmerries, veranderd slaapritme;
• zich extra terugtrekken of isoleren: meer dan normaal en meer dan is aanbevolen door de Rijksoverheid.

Houdt er rekening mee dat kinderen met autisme en/of een verstandelijke beperking in tijden van spanning en onrust meer nabijheid kunnen zoeken en veeleisender kunnen zijn.

3. Achterhaal de oorzaak

Praat met je kind of de volwassene met autisme en probeer te achterhalen waar het precies bang voor is. Mogelijke oorzaken voor angst kunnen zijn:

• Niet precies begrijpen wat er aan de hand is;
• Bang om ziek te worden of dood te gaan, of bang dat ouders of familieleden ziek worden of dood gaan;
• Angst om in quarantaine te worden geplaatst;
• Stress, spanning en angst door stress, spanning en angst bij mensen in de omgeving, zoals ouders. Kinderen kunnen de emoties en het gedrag van hun omgeving overnemen;
• Moeite met het aanpassen van (dagelijkse) gewoontes en activiteiten;
• Angstig, somber of verveeld door verlies van structuur of activiteiten.

4. Praat over de angst en wees eerlijk

Geef een kind of een volwassene met autisme voldoende tijd en ruimte om zijn gevoelens te uiten en delen.

• Het is belangrijk dat een kind met autisme weet dat het met vragen en gevoelens altijd naar de ouder(s) toe kan komen.
• Geef uitleg (zie punt 5).
• Wees eerlijk.
• Zeg niet dat er niks aan de hand is, als je dat niet kunt garanderen. Als je het zelf niet weet, zeg dat dan eerlijk en doe niet alsof je het wel weet.
• Als een kind niet met jou als ouder kan of wil praten, wil hij of zij dat misschien wel met iemand anders.

Bij de Kindertelefoon kunnen kinderen terecht met alles waar zij mee zitten. Jongeren en (jong) volwassenen met autisme kunnen terecht bij MIND Korrelatie. Op de website van de Kinderombudsman staan tips over hoe je met je kind praat over corona.

5. Geef passende en begrijpelijke uitleg

• Leg uit wat er aan de hand is. Uitleg kan duidelijkheid en houvast geven.
• Gebruik informatie die past bij het cognitieve, maar ook het sociale en emotionele niveau van functioneren van de persoon met autisme.
• Check altijd of je uitleg is begrepen.

6. Let op je eigen houding en gedrag

• Let op wat je als volwassene met andere volwassenen bespreekt waar een kind bij is. Kinderen vangen vaak meer op dan je denkt.
• Wees je ervan bewust dat kinderen gedrag kunnen overnemen, zowel goede als slechte copingstrategieën.

7. Zoek ontspanning en afleiding

• Probeer een goede balans te vinden als het gaat om de hoeveelheid aandacht die je besteedt aan het coronavirus en aan onderwerpen die juist voor afleiding en ontspanning kunnen zorgen.
• Wat een kind of volwassene met autisme ontspannend vindt, is voor iedereen verschillend. Voorbeelden zijn: in de tuin spelen of werken, TV kijken, muziek luisteren, knutselen, een spelletje doen.
• Iets oudere kinderen, jongeren en (jong) volwassenen kunnen gebruikmaken van een digitaal aanbod aan afleiding en entertainment, deels speciaal gemaakt vanwege corona.
• De MIND Young Studio maakt bijvoorbeeld al bijna een jaar content voor jongeren met psychische klachten. De komende weken zijn ze vooral op Instagramte vinden om jongeren te ondersteunen, te entertainen en om ervaringen en tips uit te wisselen.

8. Ga verantwoord om met informatie en media

• Er is een voortdurende stroom van informatie over het coronavirus en alles daaromheen. Beperk het volgen van het coronanieuws tot bepaalde momenten. Let erop dat ‘corona’ niet het enige thema wordt in huis. Wanneer bijvoorbeeld de TV de hele dag aan staat op ‘coronanieuws’, krijgen kinderen dit mee, ook als ze niet bewust TV kijken.
• Wees alert op foute informatie en nepnieuws. Maak gebruik van betrouwbare bronnen, zoals het RIVM, de Rijksoverheid, het Nederlands Jeugdinstituut, het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie, MIND(voor volwassenen) of de website van de Nederlandse Vereniging voor Autisme.
• Bij wat oudere kinderen, die zelf op zoek gaan naar informatie, kun je als ouders proberen te letten op het internetgebruik van je kind. Mediaopvoeding.nl heeft een pagina over ‘Wat is verantwoord mediagebruik tijdens de Coronacrisis?’ Een deskundige geeft tips en adviezen.

9. Blijf in contact met anderen

• Kinderen mogen vooralsnog gewoon buitenspelen, bijvoorbeeld in de speeltuin. Daar kunnen ze andere kinderen ontmoeten. Zorg wel dat de kinderen minimaal 1,5 meter afstand van elkaar houden.
• Telefonisch of via internet kan contact worden onderhouden met anderen, zoals familie en vrienden, leraren of hulpverleners. Voor sommige mensen zijn sociale netwerksites, zoals Facebook of Instagram, helpend.

10. Er gewoon zijn voor een ander

De belangrijkste tip is misschien wel: probeer er te zijn voor een ander. Voor je kind, partner of ouder met autisme. Geef hoop, veiligheid en verbondenheid, waar mogelijk.

* Voor dit artikel sprak ik met Anne van der Meer, orthopedagoog en consulent langdurig zieke kinderen bij Marant. Ze schreef de blog ‘Help, mijn kind is bang voor het corona-virus!’, waarin ze tips geeft aan ouders en leerkrachten over hoe om te gaan met deze angst.,/p>

Daarnaast is dit artikel gebaseerd op het artikel ‘Tips voor het omgaan met de psychologische effecten bij mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme van de maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus in Nederland’ door Bertelli e.a., vertaald door J. Wieland (2020).

En tenslotte op een veelheid van internetpagina’s, te veel om hier op te noemen.

Dit artikel is geschreven voor en eerder gepubliceerd in de digitale special van de NVA in het kader van de Autismeweek 2020, p. 7-9.

2 april 2020